Eicelkwaliteit en eicelvoorraad bij vrouwen: feiten, oorzaken en oplossingen

Als zwanger worden niet vanzelf gaat, zijn er vaak veel zorgen rondom de eicelkwaliteit en eicelvoorraad. Vragen als ‘Hoe zit dat nu met AMH en FSH?’ of ‘Mijn AMH is laag en FSH is hoog, dus zwanger worden gaat lastig worden..’ hoor ik vaak voorbij komen.

Zodra er een diagnose is komen de aannames met als gevolg verkramping en stress, want gaat het nog wel lukken als je te horen hebt gekregen dat je eicelvoorraad laag is? Het goede nieuws is dat je invloed kan uitoefenen op je eicelkwaliteit. Daarbij gaat het over kwaliteit in plaats van kwantiteit. In dit blog vertel ik je hoe het zit met de feiten, oorzaken en oplossingen als het gaat om eicelkwaliteit en eicelvoorraad bij vrouwen.

De gezondheid van je eierstokken en eicelkwaliteit

De gezondheid van je eicel is natuurlijk heel belangrijk als je zwanger wil worden, net als de gezondheid van de zaadcellen en de gezondheid van de eierstokken en baarmoeder. Deze moeten allemaal in orde zijn om je de beste kans op zwangerschap te geven.

Ik neem je even kort mee in de anatomie, want in de eierstokken zitten een heleboel follikels of eiblaasjes. In elke follikel zit een onrijpe eicel. Elke maand begint een aantal follikels (dat noem je het follikel cohort) te rijpen tijdens de folliculaire fase – dat is in de eerste helft van de cyclus. Maar één van de follikels komt tot volledige rijping en komt vrij tijdens de ovulatie. Deze eicel kan dan door een spermatozoïde bevrucht worden. Vervolgens verplaatst het bevruchte eitje zich naar de baarmoeder om zich in te nestelen.

Wat is de eicelvoorraad bij een vrouw?

De eicelvoorraad is het aantal onrijpe eicellen (oöcyten) dat in de eierstokken aanwezig is. Bij mannen worden de spermatozoiden vanaf de puberteit continu aangemaakt. Bij vrouwen is dat anders: je hebt al bij de geboorte het aantal follikels en dus ook eicellen waar je het in je leven mee moet doen. Je moeder is daarbij ook bepalend voor de kwaliteit. Bijvoorbeeld door wat zij at tijdens de zwangerschap.

Als ze voldoende vetten in haar voeding had en er goede vetten zijn ingebouwd, dan zijn de eicellen beter bestand tegen vrije radicalen die het DNA zouden kunnen beschadigen.
Ook het aantal mitochondriën (kleine energiefabriekjes) zijn belangrijk. Als je moeder voldoende eiwitten nam, dan zijn er voldoende mitochondriën aangemaakt. Die zorgen voor energie in je cellen en voor bijvoorbeeld het kopiëren van DNA tijdens de eicelrijping, maar ook dat de bevruchte eicel zich kan blijven delen.

De beginvoorraad, de eicelvoorraad, wordt tijdens de zwangerschap opgebouwd, dus tijdens de groei van de baby in de baarmoeder. En vervolgens krimpt deze voorraad tot aan de overgang. Uiteindelijk eindigen maar 300 tot 400 van al die follikels in een eisprong.

Leeftijdsgerelateerde afname van de eicelvoorraad

5-7 miljoen in de vijfde maand van de zwangerschapDan sterven er nog een heleboel af en word je geboren met ongeveer 1 tot 2 miljoen eicellen

Dat zijn er nog ongeveer 400.000 in de puberteit

25.000 op de leeftijd van 37,5 jaar

10.000 op de leeftijd van 40 jaar

1000 in de menopauze

Wanneer wordt fertiliteitsonderzoek uitgevoerd?

Als zwanger worden niet zomaar lukt en je hebt het een jaar geprobeerd, word je door de huisarts doorgestuurd naar de gynaecoloog.
Er wordt dan een fertiliteitsonderzoek gedaan en bij vrouwen wordt dan vaak naar de eicelvoorraad gekeken.

Aan het begin van de cyclus worden twee testen gedaan:

Een bloedafname waarbij tussen de derde en de vijfde dag van de cyclus een aantal hormonen worden bepaalt:

• Het antimulleriaans hormoon (AMH): de waardebepaling van dit hormoon is de beste indicator voor de staat van de eicelvoorraad. Hoe lager de AMH-spiegel, hoe kleiner de voorraad oöcyten en hoe kleiner de respons op een eventuele stimulatie van bijvoorbeeld een IVF behandeling. Een hoge AMH-spiegel kan dan weer wijzen op PCOS
• Het follikelstimulerend hormoon (FSH): dit hormoon stimuleert de groei en de rijping van de follikels. Een verhoogde FSH-spiegel kan wijzen op veroudering van de eierstokken;
           oestradiol: dit eierstokhormoon geeft de kwaliteit aan van het slijm dat de klieren van de baarmoederhals afscheiden
  inhibine B: een lage waarde wijst op een afname van het follikel cohort, dat is het aantal follikels dat in de follikelfase begint te rijpen.

Vaak wordt er ook nog een echo gemaakt om te zien hoe de voortplantingsorganen eruitzien. Er wordt dan ook gekeken naar de eicellen die klaar liggen om te rijpen en daar komt een getal uit.

Goed om te weten dat dit aantal follikels verandert van cyclus tot cyclus, dus als je bijvoorbeeld te horen krijgt dat er 10 zichtbaar zijn, betekent dat niet dat dit dan de eicellen zijn die je hebt: dat is alleen voor die cyclus en dat getal kan veranderen.

Op basis van deze onderzoeken, de leeftijd, de medische voorgeschiedenis en de algemene toestand wordt dan de eicelvoorraad bepaald. 

Hoe beïnvloeden factoren zoals leeftijd, levensstijl en voeding de gezondheid van je eicel?

Leeftijd is een belangrijke factor als je zwanger wil worden, maar het kan ook zo zijn dat je lijf gezonder is op je 38ste als je het geeft wat het nodig heeft dan het bijvoorbeeld was op je 35ste. Leeftijd kan invloed hebben op bepaalde waarden en geeft wel een indicatie van waar je kansen liggen. Leeftijd is maar 1 onderdeel van alle puzzelstukjes die samen moeten komen en heeft invloed op welke keuzes je moet maken ten aanzien van je kinderwens.

Factoren die nog meer invloed hebben op de eicelkwaliteit en eicelvoorraad

• erfelijkheid
• blootstelling aan toxines: zijn er toxines waar je je aan hebt blootgesteld tijdens je leven die invloed kunnen hebben op je voortplantingsorganen?
• voeding is natuurlijk belangrijk
• drugs: medicatie of drugs voor het plezier… dit kan invloed hebben op je voortplantingsorganen en eicelkwaliteit
• alcoholinname
• stress
• bloedcirculatie en zuurstof
• hormonale balans

Waar leeft de eicel?

De eicel leeft in de follikel in de eierstok. Dus ook de gezondheid van je eierstok is belangrijk. Het is het huisje dat je eicellen produceert. Je moet dus kijken naar het hele voortplantingssysteem, omdat die organen ook weer invloed hebben op de eicelkwaliteit.
Het is altijd goed om te onderzoeken of er cystes zijn of dat er sprake is van endometriose. Je kunt ook laten checken of de grootte van de eicellen goed zijn of te klein.

FSH en AMH in fertiliteitsonderzoek: wat kunnen ze vertellen over de vruchtbaarheid en mogelijke behandelingsopties?

Het is belangrijk om ook te onderzoeken hoeveel eicellen je hebt die gebruikt kunnen worden voor de toekomst. Eicelvoorraad en eicelkwaliteit worden bepaald door twee belangrijke hormonen: de waarden van het FSH en AMH hormoon.
Er zijn referentiewaardes bepaald voor deze hormonen, zodat je zelf kan kijken wat deze waarden betekenen.

FSH hormoon waarden

FSH heeft verschillende referentiewaarden:
Het liefst zie je FSH lager dan 10 en het liefst boven de 4 of 5.
Tussen 4-6 is heel goed
Tussen 6-9 is goed
Tussen 9-10 is oke, maar je gaat richting 10 waar we liefst onder willen blijven.
Tussen 10 en 13 zou kunnen laten zien dat je eicelkwaliteit minder wordt en je eicelkwaliteit iets minder aan het worden is, want je FSH gaat omhoog.
En dan is er nog een range van 13 tot 17 en dan van 17 en hoger.

Als FSH toeneemt, krijg je iets meer zorgen over de kwaliteit en hoeveelheid van je eicellen.
Het is echter weer niet zo dat FSH niet kan veranderen en dat zie ik ook in de praktijk.
Feitelijk is het zo dat hoe lager het is, hoe groter de kans is dat je in die cyclus zwanger wordt. Als bijvoorbeeld in je ene cyclus FSH in de range van 13-15 zit en in de volgende cyclus 9, dan heb je daar meer kans. Nu is het niet zo dat je je FSH elke cyclus moet gaan meten en je moet het ook zien in relatie tot de andere hormonen.

AMH hormoon waarden

AMH is ook belangrijk en wordt gebruikt om de eicelvoorraad aan te geven.
AMH staat voor anti-Müller-hormoon, een hormoon dat wordt afgescheiden door de oöcyten (eicellen). Door op dit hormoon te testen (aan de hand van een bloedtest) kan de arts ongeveer schatten hoeveel levensvatbare eicellen er nog over zijn in de eierstokken.

Deze heb je liever iets hoger. Nu ook weer liever niet hoger dan 3/3,5, want dan moet je uitzoeken of er mogelijk PCOS is.

Hoe moet deze waarde zijn tijdens de verschillende leeftijden?
27 of jonger: 2,7-3
27-33 jaar: 1,9
33-36 jaar: 1,3
39 jaar: rond 1
Van 42 en ouder: 0.5 en 1
En dan blijft gelden: hoe hoger, hoe beter

Als je bijvoorbeeld 42 jaar bent en je AMH is 1,5, dan is dat heel goed en hoef je je niet zo’n zorgen te maken over eicelvoorraad. Focus dan op eicelkwaliteit en al die andere onderdelen die mogelijk invloed hebben op het zwanger worden.

Met het juiste plan en de juiste support kan ook je AMH hormoon verbeteren.
En dit is natuurlijk eigenlijk gek, want als AMH een marker is voor eicelvoorraad en we weten dat die voorraad alleen maar afneemt, hoe kan AMH dan toch stijgen?

Uit recent onderzoek van januari 2023 is gebleken dat je niet minder kans hebt op een zwangerschap met lage AMH waarde.
In dit onderzoek is een groep vrouwen van 30-44 jaar gevraagd bloed af te laten nemen voordat ze aan hun kinderwens begonnen. Deze vrouwen zijn gevolgd en hieruit komt naar voren dat er geen link is tussen lage AMH waarde en minder kans op zwangerschap. Mocht je nu een laag AMH hormoon hebben en hoog FSH hormoon en je hebt via de gynaecoloog te horen gekregen dat zwanger worden lastig gaat worden, onthou dan dat je maar 1 gezonde eicel nodig hebt per keer: het gaat om kwaliteit en niet om kwantiteit.

Wat betekent het als je FSH hoog is en je AMH laag?

Het geeft aan dat je een slechte reactie hebt op stimulatie, dus als je IVF wil doen, dan zal je waarschijnlijk een mindere reactie hebben op de medicatie.
Het kan ook aangeven dat de kwaliteit van de eicellen minder is en dat de embryo’s minder goed zijn. De kans op zwangerschap neemt af en de kans op miskramen neemt toe.

Ik noem dit om aan te geven wat dit zou kunnen betekenen, zodat je keuzes kan maken om dit te beïnvloeden en wat het juiste traject voor jou is. Jij hebt de mogelijkheid om het te veranderen en invloed te hebben op je eicelkwaliteit.

Ik ben van mening dat het niet gaat over kwantiteit, maar over kwaliteit!

Het is belangrijk dat je weet dat het tijd kost. Je gaat geen verandering zien in 1, 2 of misschien 3 cycli. Je hebt 90-100 dagen nodig en misschien nog wel langer om de kwaliteit van je eicellen te verbeteren die je produceert. Je moet dus geduld hebben en wees daarin aardig tegen jezelf.

En ook belangrijk: trek niet elke cyclus weer in twijfel over wat je aan het doen bent. Het kan moeilijk zijn.. maar ik zie vaak genoeg dat er te snel van plan wordt gewisseld als je net de verbeteringen ziet. Het kan tijd nodig hebben afhankelijk van de cijfers en je totale gezondheid waarnaar gekeken moet worden. Heb dus wat geduld met jezelf en je eierstokken en stuur ze goede gedachten, maar geef ze de tijd die ze nodig hebben om te doen wat jij wil dat ze doen.

De gezondheid van je eicel: wat beïnvloedt het en hoe het te verbeteren?

• Erfelijkheid: als je geboren bent met bepaalde belastingen (en dat hebben we allemaal), hoeft dit nog niet te betekenen dat dat voor jou ook geldt. Stel je voor dat al die genetische markers lichtknoppen zijn, waarvan de ene zegt dat je obstipatie hebt, de andere overgewicht, hoeft niet te zeggen dat dat voor jou ook zo is. Je hebt daar controle over met je leefstijl, je voedingspatroon en je slaap, met je stressmanagement en met supplementen en daarmee bepaal je of die knoppen aan staan of uit.
• Kijk naar je totale gezondheid: vruchtbaarheid is een verlengde van je totale gezondheid en je lichaam prioriteert.
• Toxines: huis, auto, kantoor: zorg bijvoorbeeld dat je schoonmaakmiddelen gebruikt zonder schadelijke chemicaliën, dat je verzorgingsproducten gezond zijn, dat dat waar je uit eet en drinkt niet belastend is. Zorg er daarnaast voor dat de kwaliteit water die je drinkt goed is en dat telefoons en laptops niet te veel op of bij je in de buurt zijn. Blijf goed naar toxines uit de omgeving kijken, om te voorkomen dat dat invloed heeft op je vruchtbaarheid.
  Wat als je in het verleden bent blootgesteld aan gifstoffen op bijvoorbeeld je werk? Zorg dat je een professional hebt die met je mee kan kijken wat je daar het beste mee kan doen.
• Voeding is een belangrijk onderdeel! Hou het simpel voor jezelf: eet geen junkfood, vermijd pakjes en zakjes, eet vers, drink voldoende water (geen soda’s), geen suikers, whole foods, hoe meer je zelf kookt, hoe meer invloed je hebt op wat er bij jou naar binnen gaat. Zorg dat je een ontstekingsremmend voedingspatroon hebt.
• Drugs en alcohol: medicatie heeft invloed op je lichaam, je hoopt dat het helpt, maar meestal heeft het bijwerkingen. Ook de anticonceptiepil heeft bijwerkingen.
  Blijf weg van alle drugs. Alcohol hoort daar ook bij. Drugs zoals wiet en alcohol beschadigen de cellen en beschadigen de gezondheid van de eicellen en verminderen de kwaliteit van de eicellen die je produceert. Misschien zou koffie hier ook wel bij moeten, hoewel het ook pluspunten heeft, heeft het ook nadelige invloed op vruchtbaarheid. Dit wil je dus allemaal verminderen. Mocht je roken, dan is het ook belangrijk dat je daar zo snel mogelijk mee stopt om de kwaliteit van je eicellen te verbeteren.
• Stress heeft invloed op alles. Daar zijn veel onderzoeken naar gedaan.
  In de praktijk zie ik vaker vrouwen waar fertiliteit niet de oorzaak is: FSH is goed, AMH is goed, alle hormonen zien er goed uit, maar waarom word je dan niet zwanger? Stress zou de oorzaak kunnen zijn. Hier moet je echt een prioriteit van maken, want het heeft invloed op je vruchtbaarheid en je eicelkwaliteit. Het is een belangrijk onderdeel waar je echt zelf invloed op hebt. Verander je leefstijl als je constant in dat hamsterwiel rondrent. Maak tijd om op je zelf te focussen. Op je gezondheid, op wat belangrijk voor je is, dan heeft dat invloed op alles, ook je vruchtbaarheid.
• Bloedcirculatie en zuurstof: het is belangrijk dat je veel bloed en zuurstof richting eierstokken hebt voor goede functie van die eierstokken. Beweging is belangrijk. Wat ook goed werkt is acupunctuur, castor olie pakking, buikmassage, etc.
• Drink genoeg water om je gezondheid en cellen te ondersteunen: je wil die gehydrateerd hebben, zodat ze goed kunnen functioneren.
• Hormonen in balans: hormonale balans is uiteraard ook heel belangrijk. Als je je hormonen nog niet hebt laten testen, is dat goed om te gaan doen.
• Supplementen: de juiste supplementen kunnen zeker helpen bij het verbeteren van je eicelkwaliteit. Onderzoek wat jouw lichaam nodig heeft.